قانون حفاظت از خاک

ماده 1

اصطلاحات به کار رفته در این قانون، دارای تعاریف و معانی مشروح زیراست:
الف) سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست.
ب) وزارت: وزارت جهاد کشاورزی.
پ) خاک: پیکرهای طبیعی، متحول و پویا که حاصل مجموعه های از واکنش های فیزیکی، شیمیایی و زیستی است و متاثر از آب، اقلیم و موجودات زنده در طی زمان بر روی پوسته زمین یا سنگ مادر به وجود می آید. این تعریف شامل خاک درجا ورسوبی نیز می شود.
ت) آلودگی خاک: آمیختن یک یا چند ماده خارجی به خاک یا پخش آن ها بر سطح خاک به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا زیستی آن را به نحوی تغییر دهد که برای انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان و یا آثار و ابنیه زیان آور باشد. این تعریف، آلودگی پوشش های آبرفتی و سنگی سطح زمین را نیز در بر می گیرد.
ث) ماده آلاینده: هر نوع ماده یا عامل فیزیکی، شیمیایی و زیستی (بیولوژیکی) که باعث آلودگی خاک گردیده و یا به آلودگی آن بیفزاید.
ج) آلوده کننده: تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که به هرنحو باعث آلودگی خاک شوند.
چ) کاربری خاک: نوع استفاده از خاک به عنوان بستری مناسب برای فعالیت های کشاورزی، منابع طبیعی، صنعتی، معدنی، خدماتی و امور زیربنایی.
ح ) تخریب خاک: کاهش توان تولید زیستی یا اقتصادی خاک یا ترکیبی از هر دو که ناشی از فعالیت های انسانی و شیوه های مختلف بهره برداری از خاک میباشد و به تفکیک کاربری های مختلف تعیین می شود.
خ ) تخریب کننده: تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که به هر نحو باعث تخریب خاک می شوند.
د) فرسایش خاک: جدا شدن ذرات خاک از محل خود، جابه جایی، انتقال و ترسیب آن توسط عوامل طبیعی یا انسانی.
ذ) حاصلخیزی خاک: استعداد خاک در زمینه تامین مواد مورد نیاز برای تغذیه و فراهم نمودن شرایط مناسب رشد گیاهان.
ر) پایداری خاک: وضعیتی که در آن توان تولیدی بالقوه و بالفعل خاک در مدت طولانی حفظ شود.
ز) حفاظت خاک: مجموعه اقداماتی که به منظور پیشگیری و کنترل آلودگی و تخریب و فرسایش خاک و تبعات آن انجام می شود و موجب تقویت پایداری خاک یا سبب افزایش حاصلخیزی آن می شود.
ژ) اصول فنی بهره برداری پایدار: اصولی که به منظور بهره برداری از خاک با توجه به ظرفیت قابل تحمل و توان بازدهی آن منطبق بر سیاست های کلی آمایش سرزمین در راستای اهداف توسعه پایدار تدوین می شود.
س) پایش خاک: اندازه گیری پیوسته یا متناوب ویژگی های کمی و کیفی خاک.
ش) بازسازی خاک: مجموعه فعالیت هایی است که موجب بهبود و بازگشت شرایط فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک های آلوده وتخریب شده به وضعیت قبل از آن می شود.
ص) کود: هر ماده آلی، زیستی یا معدنی با منشا طبیعی یا مصنوعی که به خاک یا گیاه اضافه می شود تا یک یا چند عنصر ضروری برای رشد گیاه را تامین کند.
ض) سموم: کلیه ترکیبات آلی و معدنی که به منظور کنترل آفات نباتی، انباری و خانگی به صورت جامد، مایع و گاز به کار برده می شود.
ط) مطالعات خاکشناسی: مطالعات پایه خاکشناسی که به بررسی عوامل مؤثر در تشکیل، رده بندی خاک و تهیه گزارش فنی و ترسیم حدود و مرزهای خاک ها بر روی نقشه برای کاربری های مورد نظر می پردازد.
ظ) خسارت: هرگونه ضرر و زیان مستقیم یا غیر مستقیم ناشی از آلودگی یا تخریب خاک.
ع) وضعیت اضطرار: مواقعی است که آلودگی خاک، موجب آلودگی منابع آب (سطحی و زیرزمینی) شود، به گونه های که سلامت انسان و محیط را دچار مخاطره جدی کند.

ماده 2

وزارت موظف است با همکاری سازمان خط مشی های مدیریت، حفاظت و بهره برداری پایدار از خاک کشور را به نحوی که متضمن حفظ و ارتقای کیفی خاک باشد، تهیه و برای تصویب به هیات وزیران ارائه کند.

ماده 3

هر گونه بهره برداری از خاک باید با رعایت قوانین و مقررات مربوط باشد.
تبصره- هرگونه عملیات معدنی مطابق قانون معادن مصوب 23/3/1377 و اصلاحات بعدی آن منوط به رعایت ضوابط زیست محیطی می باشد.

ماده 4

سازمان برنامه و بودجه کشور مکلف است با همکاری وزارت و سازمان، ارزش اقتصادی خاک و هزینه های ناشی از آلودگی و تخریب خاک در زیست بوم (اکوسیستم) های مختلف را در حساب های ملی منظور کند.

ماده 5

دستگاه های اجرائی موضوع ماده (5 قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 8/7/1386 مکلفند مطابق مقررات مالی دولت، در مبادله موافقت نامه ها اعتبارات لازم جهت پیشگیری یا جبران خسارت ناشی از آلودگی و یا تخریب خاک را پیشبینی کنند.

ماده 6

وزارت موظف است با رعایت مصالح امنیتی و نظامی مطابق قوانین مربوطه با همکاری سازمان نقشه برداری کشور ظرف مدت پنج سال برای خاک های زراعی و باغی، نقشه های خاک، پهنه بندی خاک کشور از نظر سطح ماده آلی و طبقه بندی اراضی را در مقیاس حداقل یک بیست و پنج هزارم تهیه کند.
تبصره-آن دسته از اراضی موضوع این ماده که نقشه های مذکور برای آن ها در مقیاس یاد شده تهیه شده است از شمول حکم این ماده مستثنی می باشند.

ماده 7

به منظور کنترل کیفیت مطالعات خاکشناسی و جلوگیری از انجام مطالعات موازی و تکراری خاکشناسی، وزارت مکلف به انجام موارد ذیل است:
الف) تهیه دستورالعمل مطالعات خاکشناسی و تناسب اراضی وابلاغ آن.
ب) ایجاد بانک ملی اطلاعات خاک کشور.
پ) تهیه نقشه های پهنه بندی خاک کشور از نظر کانی شناسی زیست محیطی و زمین شناسی پزشکی و کشاورزی برای استفاده بهینه از خاک در راستای بررسی ظرفیت بیماری زایی خاک و تامین امنیت غذایی و توسعه پایدار با در نظر گرفتن ساختار زمین شناختی و شیمیایی زمین (ژئوشیمیایی) کشور با همکاری سازمان، وزارتخانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، نیرو، صنعت، معدن و تجارت و سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
تبصره 1 -دستگاه های اجرائی موضوع ماده (5 (قانون مدیریت خدمات کشوری مکلفند مطابق دستورالعمل ابلاغی وزارت عمل و یک نسخه از نتایج مطالعات خاکشناسی و تناسب اراضی را جهت تایید به وزارت ارائه کنند.
تبصره 2 -نظارت و تأیید کیفیت مطالعات خاک شناسی و تناسب اراضی برای کاربری های کشاورزی و منابع طبیعی با هدف غنای بانک اطلاعات خاک کشور به عهده وزارت می باشد.
تبصره 3 -هر گونه مطالعات خاکشناسی و تناسب اراضی برای کاربری های مختلف توسط اشخاص حقوقی دولتی منوط به عدم وجود نتایج مورد نظر مطالعات مذکور در مقیاس مربوط با تایید وزارت می باشد. وزارت موظف است ظرف مدت یک ماه از زمان وصول نامه استعلام نسبت به ارائه پاسخ اقدام کند وعدم پاسخ در مهلت مقرر، موافقت تلقی می شود.

ماده 8

وزارت موظف است نسبت به پایش کمی و کیفی خاک کشور با اولویت اراضی زراعی و باغی، در مقاطع زمانی مناسب که مستلزم حفظ حاصلخیزی و پایداری خاک باشد، به صورت مستمر اقدام و تغییرات کمی و کیفی خاک را به صورت نقشه و آمار ارائه کند.

ماده 9

با هدف حفظ و پایداری حاصلخیزی انواع خاک و بهینه سازی تولید و مصرف انواع کود، آفت کشها، سم و بهبود دهنده های رشد گیاه:
الف- سازمان ملی استاندارد مکلف است با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نسبت به تدوین استاندارد انواع کود، آفت کش ها، سم و بهبود دهنده های رشد گیاه اقدام کند.
ب- وزارت مکلف است با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به تهیه دستورالعمل مصرف انواع کود، آفت کش ها، سم و بهبود دهنده های رشد گیاه در مزارع و واحدهای تولید کشاورزی، دامی و شیلاتی اقدام کند.
ج- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به تعیین حدود مجاز باقی مانده انواع کود، آفت کش ها، سم و بهبود دهنده های رشد گیاه در محصولات کشاورزی، دامی و شیلاتی اقدام کند، به طوری که محصولات مذکور هیچ گونه تهدیدی برای سلامت انسان نباشد.
تبصره- عدم رعایت دستورالعمل ها و مقررات این ماده جرم محسوب می شود و مرتکب با حکم مراجع قضائی علاوه بر جبران خسارت و پرداخت جزای نقدی تا دو برابر ارزش کالا مکلف است مواد مزبور را جمع آوری، مرجوع ویا با نظارت وزارت با هزینه خود معدوم کند.