حقوق قانونی متهم چیست؟
در این مقاله آشنا میشوید با: حقوق قانونی متهم چیست؟ حقوق متهم در مرحله تحت نظر، حقوق متهم در تحقیقات مقدماتی دادسراو در دادگاه کیفری تا زمان قطعی شدن حکم دادگاه، تکلیف ضابطین با حقوق شخص تحت نظر. تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
تعریف حقوق متهم
حقوق متهم عبارت است از مجموعه امتیازات و امکاناتی که در یک دادرسی منصفانه از بدو اتهام تا صدور حکم لازم است متهم از آن برخوردار باشد تا بتواند در مقابل ادعایی که برخلاف فرض برائت، علیه او مطرح شده است از خود دفاع کند به طوری‌که، دفاع از منافع جامعه نباید منجر به نادیده گرفتن حقوق متهمان گردد و به این سبب مقررات آئین دادرسی کیفری باید به گونه‌ای تنظیم شود که علاوه بر رعایت حقوق جامعه، بی‌گناه را نیز در اثبات بی‌گناهی خود یاری کند.
حقوق متهم در مرحله تحت نظر قرار گرفتن
هنگامی که فرد توسط ظابطین دستگیر می‌شود، در اصطلاح حقوقی، تحت نظر قرار می‌گیرد. بازداشت امری است که صرفا در اختیار مقام قضایی است و ماموران چنین اختیاری ندارند. بازداشت فرد تنها در مرحله تحقیقات مقدماتی و تنها توسط مقام قضایی با دستور بازداشت موقت ممکن خواهد بود.
بر اساس قانون، نهایت مدتی که متهم ممکن است توسط ضابطین تحت نظر قرار بگیرد، ۲۴ ساعت است. پس از آن حتما باید متهم توسط دادستان تعیین تکلیف شده، آزاد شود یا قرار تامین مناسب برای او صادر گردد.
در این مرحله متهم دارای حقوقی به شرح زیر است:
۱. حق برخورداری از وکیل در مرحله تحت نظر قرار گرفتن
بر اساس ماده ۴۸ قانون آیین دادرسی کیفری، با شروع تحت نظر قرار گرفتن، متهم میتواند تقاضای حضور وکیل نماید. وکیل باید با رعایت و توجه به محرمانه بودن تحقیقات و مذاکرات، با شخص تحت نظر ملاقات نماید. وی میتواند در پایان ملاقات با متهم که نباید بیش از یک ساعت باشد، ملاحظات کتبی خود را برای درج در پرونده ارائه دهد.
البته در جرائم علیه امنیت داخلی یا خارجی و همچنین جرائم سازمان یافته خاص، در مرحله تحقیقات مقدماتی طرفین دعوی، وکیل یا وکلای خود را از بین وکلای رسمی دادگستری که مورد تایید رئیس قوه‌قضائیه باشد، انتخاب می‌کنند. اسامی وکلای مزبور توسط رئیس قوه‌قضائیه اعلام می‌گردد.
البته ممکن است این درخواست توسط ضابطین رد گردد. بهتر است در اینگونه مواقع صرفا به طرح درخواست خود بپردازید و بدون درگیری با ظابطین، منتظر ادامه روند کار باشید. زیرا در مرحله بعدی، یعنی دادسرا، قضات به امور قانونی احاطه کافی داشته و حقوق متهم بهتر تامین می‌شود.
۲. حق تماس با خانواده و اطلاع از وضعیت فرد
بر اساس ماده ۵۰ قانون آیین دادرسی کیفری، شخص تحت نظر میتواند به وسیله تلفن یا هر وسیله ممکن، افراد خانواده یا آشنایان خود را از تحت نظر بودن آگاه کند و ضابطان نیز مکلفند مساعدت لازم را در این خصوص به عمل آورند، مگر آن که بنا بر ضرورت تشخیص دهند که شخص تحت نظر نباید از چنین حقی استفاده کند.
در این صورت باید مراتب را برای اخذ دستور مقتضی به اطلاع مقام قضائی برسانند. برای مشاوره حقوقی کیفری، می توانید با وکیل کیفری در تماس باشید.
همچنین اسامی متهمین تحت نظر هر روزه باید به رییس کل دادگستری استان مربوط اعلام شده تا به همان نحو ثبت شود. والدین، همسر، فرزندان، خواهر و برادر این اشخاص می‌توانند از طریق مراجع مزبور، از تحت نظر بودن آنان اطلاع یابند.
پاسخگویی به بستگان فوق درباره تحت نظر قرار گرفتن، تا حدی که با حیثیت اجتماعی و خانوادگی اشخاص تحت نظر منافات نداشته باشد، ضروری است.
۳. حق معاینه پزشکی
بر اساس ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی کیفری، بنا به درخواست شخص تحت نظر یا یکی از بستگان نزدیک وی، یکی از پزشکان به تعیین دادستان از شخص تحت نظر معاینه به عمل می آورد. گواهی پزشک در پرونده ثبت و ضبط می‌شود. این کار از آن جهت مهم است که در صورتی که بعدا متهم در مورد ضرب و شتم توسط ظابطین دادگستری در هنگام بازداشت و یا بعد از آن ادعایی داشته باشد، میتواند مورد نظر قاضی قرار بگیرد.
۴. حق اطلاع از حقوق دفاعی متهم به شکل مکتوب
بر اساس ماده ۵۲ قانون آیین دادرسی کیفری، هرگاه متهم تحت نظر قرار گرفت، ضابطان دادگستری مکلفند حقوق مندرج در این قانون در مورد شخص تحت نظر را به متهم تفهیم و به صورت مکتوب در اختیار وی قرار دهند، رسید آن را دریافت و ضمیمه پرونده کنند.
در پایان باید توجه داشت که ظابطین مکلفند که تمام اظهارات متهم را عینا مکتوب کرده و به امضا و اثر انگشت او برسانند. البته باید توجه داشت که متهم این حق را دارد که سکوت کرده و هیچ گونه متنی را امضا نکند. خصوصا اگر متن از پیش نوشته شده باشد یا دربردارنده قبول برخی عناوین اتهامی باشد.
حقوق دفاعی متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا
اگر دادستان ادله و گزارش‌های ابتدایی را موجه بداند، پرونده را جهت انجام تحقیقات مقدماتی به بازپرس می‌سپارد. بازپرس نیز باید برای متهم به نسبت جرم ارتکابی تعیین تکلیف کرده و قرار تامین مناسب مانند قرار وثیقه یا کفالت و در برخی موارد نیز قرار بازداشت موقت صادر کند.
البته قرار بازداشت موقت به صورت مستقیم، صرفا در جرایم خاص صادر می‌گردد. صدور قرار وثیقه و یا کفالت نیز ممکن است بین ۳ تا ۷ روز کاری زمان ببرد. اما در این مرحله متهم چه حقوقی دارد؟
۱- حق بهره بردن از وکیل مدافع
ماده ۱۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری بیان می‌دارد: «متهم میتواند در مرحله تحقیقات مقدماتی، یک نفر وکیل دادگستری همراه خود داشته باشد. این حق باید پیش از شروع تحقیق توسط بازپرس به متهم ابلاغ و تفهیم شود. چنانچه متهم احضار شود، این حق در برگه احضاریه قید و به او ابلاغ می‌شود.
وکیل متهم میتواند با کسب اطلاع از اتهام و دلایل آن، مطالبی را که برای کشف حقیقت و دفاع از متهم یا اجرای قانون لازم بداند، اظهار کند. اظهارات وکیل در صورت مجلس نوشته می‌شود.
تبصره ۱- سلب حق همراه داشتن وکیل و عدم تفهیم این حق به متهم، به ترتیب موجب مجازات انتظامی درجه هشت و سه است.
تبصره ۲- در جرائمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس ابد است، چنانچه متهم اقدام به معرفی وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی ننماید، بازپرس برای وی وکیل تسخیری انتخاب میکند.
تبصره ۳- در مورد این ماده و نیز چنانچه اتهام مطرح مربوط به منافی عفت باشد، مفاد ماده (۱۹۱) جاری است.
بر اساس این ماده، در مرحله تحقیقات یا همان دادسرا، فرد میتواند یک وکیل داشته باشد و در جرایم خاص که در ماده بیان شده، حتی اگر متهم اقدام به اخذ وکیل نکند، بازپرس مکلف به تعیین وکیل تسخیری برای اوست.
۲- حق سکوت متهم در برابر سوالات
بر اساس اصل ۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هرگونه شکنجه برای گرفتن اقرار و یا کسب اطلاع ممنوع است. اجبار شخص به شهادت، اقرار یا سوگند، مجاز نیست و چنین شهادت و اقرار و سوگندی فاقد ارزش و اعتبار است و متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می‌شود.
بنابراین مشاهده می‌شود که گرفتن اقرار به زور یا هر وسیله دیگر از فرد مقدور نیست و این اقرار فاقد وجاهت قانونی است. متهم حق دارد در برابر سوالات بازپرس سکوت کند و این بازپرس است که باید ادله خود را مبنی بر مجرمیت فرد اقامه کند.
برای مشاوره حقوقی کیفری، می توانید با وکیل کیفری در تماس باشید.
همچنین قانون‌گذار در ماده ۱۹۷ قانون آیین دادرسی کیفری صراحتا بیان داشته که متهم میتواند سکوت اختیار کند. در این صورت مراتب امتناع وی از دادن پاسخ یا امضای اظهارات، در صورت مجلس قید می‌شود. البته باید بدانید که سکوت در برابر تحقیقات باید با مشورت وکیل صورت بگیرد، زیرا ممکن است آثار خاصی داشته باشد.
حقوق متهم در دادگاه کیفری تا زمان قطعی شدن حکم دادگاه
مطابق ماده 359 قانون آیین دادرسی کیفری، استماع دفاعیات متهم و پرسش از وی راجع به قبول یا رد اتهام انتسابی.
به موجب ماده 342 قانون فوق الذکر، حق حضور متهم در دادگاه رسیدگی کننده با تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ به وی.
حق تقاضای متهم جهت تعیین وکیل تسخیری از سوی دادگاه در صورت عدم تمکن مالی متهم.
حسب ماده 371 به متهم یا وکیل او اجازه داده می شود که آخرین دفاع خود را بیان نماید.
مطابق ماده 376، هرگاه در حکم دادگاه رای بر برائت، منع یا موقوفی تعقیب و یا تعلیق اجرای مجازات متهم صادر گردد و متهم در بازداشت باشد، بلافاصله به دستور دادگاه آزاد می‌شود.
حسب ماده 377 چنانچه متهم، با صدور قرار تامین کیفری در بازداشت باشد و به موجب حکم دادگاه به حبس، شلاق تعزیری و یا جزای نقدی محکوم شود، دادگاه باید با احتساب ایام بازداشت قبل، موضوع را به زندان اعلام می نماید تا وی بیش از میزان محکومیت در زندان نماند.
حق واخواهی برای متهم مطابق ماده 406 در صورتی که متهم یا وکیل وی، در جلسات دادگاه حاضر نشود یا لایحه نفرستاده باشد، دادگاه رای غیابی صادر می نماید. در صورتی که متهم در دادگاه محکوم شود، متهم ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ واقعی، حق واخواهی را دارد.
حق اعتراض به آراء، تجدید نظر خواهی و فرجام خواهی و اعاده دادرسی.
مطابق ماده 442 قانون آیین دادرسی کیفری، تقاضای تخفیف مجازات در تمام محکومیت های تعزیری قبل از پایان مهلت.
تکلیف ضابطان در ارتباط با حقوق شخص تحت نظر (متهم) در قانون آیین دادرسی کیفری
بر اساس ماده 49 قانون آیین دادرسی کیفری به محض این که متهم دستگیر شد، ضابطان دادگستری باید ظرف حداکثر یک ساعت مشخصات هویتی او، نشانی، شغل و علت تحت نظر قرار گرفتن وی را به هر شیوه ممکن به دادسرای محل اعلام نمایند.
همچنین مطابق با ماده 52 قانون آیین دادرسی کیفری چنانچه متهم تحت نظر قرار گرفت، ضابطان دادگستری مکلفند حقوق مندرج در قانون آیین دادرسی کیفری را به متهم تفهیم نمایند. همچنین آنان باید حقوق مزبور را به صورت مکتوب در اختیار متهم قرار داده و از او رسید دریافت کنند.
چنانچه ضابطان دادگستری (مامورین انتظامی)، هر کدام از حقوق متهم که در این نوشتار بیان شد را زیر پا بگذارند، مطابق با ماده 63 قانون آیین دادرسی کیفری به مدت سه ماه تا یک سال از خدمات دولتی منفصل می شوند.
سایر حقوق قانونی متهم
- مطابق ماده 270 قانون آیین دادرسی کیفری: متهم حق دارد به قرارهای صادره از جمله قراربازداشت موقت، ابقاء و تشدید تامین به تقاضای متهم اعتراض نماید.
- مطابق ماده 123 قانون فوق الذکر: متهم حق دارد برای کشف حقیقت و اثبات بی‌گناهی خود درخواست معاینه محل، تحقیق محلی، بازرسی و کارشناسی را از بازپرس نماید و نیز میتواند هنگام معاینه محل و تحقیق محلی و… حضور یابد.
- حسب ماده 162 قانون: متهم حق دارد مخالفت خود را با نظریه کارشناس با ذکر دلایل اعلام نماید و چنانچه از تخلف کارشناس متضرر گردد، میتواند طبق قانون از کارشناس مطالبه خسارت نماید. مگر اینکه که ظن قوی به، دستیابی به ادله وقوع جرم و یا کشف جرم و شناسایی متهم وجود داشته باشد.
- بازپرس در صورت نداشتن دلیل قانونی و عدم توجه اتهام کسی را به عنوان متهم احضار ننماید.
- بازپرس باید متهمی که ناشنوا است یا قدرت تکلم ندارد، فرد ی را به عنوان مترجم انتخاب نماید که از طریق اشاره یا وسایل فنی توانایی بیان مقصود را داشته باشد.
حقوق متهم در زمان تحت نظر
طبق قانون آئین دادرسی کیفری سال 92 به محض شروع تحت نظر بودن متهم (برای مثال در کلانتری) وی دارای حقوق زیر خواهد بود:
حق اعلام موضوع، ظرف یک ساعت، به قاضی کشیک (ماده 47).
حق تحت نظر نبودن، بدون دستور قضایی، بیش از 24 ساعت (ماده 46).
حق ملاقات با وکیل، به محض شروع تحت نظر قرار گرفتن، به مدت حداکثر یک ساعت (ماده 48).
حق اعلام مشخصات وی به دادسرا و ثبت اسم متهم در لیست مخصوصی جهت پاسخگویی به خانواده (ماده 49).
حق استفاده از تلفن برای اطلاع رسانی به بستگان (ماده 50).
حق تقاضای حضور پزشک جهت معاینه و ثبت نتیجه معاینه در پرونده (ماده 51).
حق اطلاع یافتن از حقوق قانونی به صورت مکتوب و ضبط رسید در پرونده (ماده 52).
حق درج شدن مدت بازجویی، ساعت شروع و پایان بازجویی و فاصله بین دو بازجویی در پرونده (ماده 53).
حق عدم پاسخگویی به سوالات غیر مرتبط با اتهام در بازجویی ها، عدم شنیدن سوالات موهن و همچنین آزادی در نحوه پاسخگویی، بدون اجبار و اکراه (ماده 60).
سخن پایانی
به هر دلیلی ممکن است افراد توسط ظابطان قضایی دستگیر شوند. باید به یاد داشته باشید که ضمن حفظ خونسردی و با آگاهی از حقوق متهم، سعی کنید حقوق خود را مطالبه نمایید. البته این کار باید به دور از درگیری، توهین و تنش باشد تا از وخیم‌تر شدن اوضاع جلوگیری شود.
برای مشاوره حقوقی کیفری، می توانید با وکیل کیفری در تماس باشید.
البته درصورتی که ظابطان شما را از حقوق خود محروم کردند، این حقوق را میتوانید از مقام قضایی مطالبه کنید. توجه کنید که هدف اصلی رهایی هرچه سریعتر شماست. بنابراین از انجام کارهایی که سبب بدتر شدن اوضاع می‌شود، پرهیز کنید. همچنین از امضا کردن هر نوشته‌ای که از محتوای آن بی‌اطلاعید حتما خودداری کرده و تقاضای عفو و بخشش و امضای آن را به بعد از مشاوره با وکیلتان موکول کنید.
ممکن است ظابطان در برخورد اولیه به شما برای اخذ اقرار فشار آورند، اما به هیچ عنوان برای خلاصی به عملی که مرتکب نشده‌اید اقرار نکنید.
در صورت هرگونه مشاوره حقوقی راجع به دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری می توانید با وکلای پایه یک دادگستری موسسه حقوقی دادپویان در سریعترین زمان ممکن، مشاوره حقوقی تلفنی یا مشاوره حقوقی حضوری داشته باشید.
ضمن مشورت با وکیل پایه یک دادگستری، سوال حل نشده ای برای شما باقی نمیماند. ضمن اینکه مشاوره با وکیل کارکشته دادپویان، با بیش از سیزده سال تجربه حرفه ای در تمام زمینه های حقوقی و کیفری، تمام راهکارهای لازم را به شما ارائه میدهند و اگر نیازی به تنظیم لایحه، تنظیم شکواییه، تنظیم دادخواست یا تنظیم اظهارنامه شد، وکیل میتواند آنرا برای شما تنظیم نماید و یا در صورت لزوم، میتوانید با اعطای وکالت نامه به ایشان، صفر تا صد پرونده را برای شما انجام دهند. مشاوره حقوقی آنلاین بهترین روش جهت مشاوره با وکیل پایه یک است.
طراحی سایت موسسه حقوقی دادپویان به گونه ای است که در سریعترین زمان ممکن و به راحتی بتوانید از مشاوره حقوقی با وکیل استفاده کنید.
دادپویان حامی شما عزیزان و بهترین موسسه حقوقی است که با بیش از سیزده سال تجربه فعالیت های حقوقی و با بیش از سی وکیل پایه یک، به صورت تخصصی مشاوره حقوقی میدهد و وکالت میکند.
به عنوان مثال، چهار وکیل ملکی دارد که صرفا فعالیت و تمرکز خود را در حوزه دعاوی ملکی گذاشته اند. پنج وکیل اداره کار در زمینه دارد که صرفا تمرکز آنها دعاوی اداره کار است و به همین منوال دعاوی دیگر.
در صورت تمایل میتوانید پادکست جنایی دادپویان را هم دنبال کنید. این پادکست روایت پرونده های جنایی ایرانی است که به موسسه حقوقی دادپویان ارجاع شده است.
بهترین موسسه حقوقی در تهران و ایران، مشاوره با وکیل های مجرب و با تجربه، بهترین وکیل پایه یک در تهران و شهرستان، مجرب ترین وکیل خاورمیانه، باهوش ترین وکیل پایه یک دادگستری، آدرس دفتر وکالت در تهران، مشاوره با وکیل پایه یک تهران و شهرستان، وکیل مجرب، بهترین وکیل آنلاین در تمام نقاط ایران، شماره وکیل با تجربه در تمام منطقه های تهران، شماره وکیل پایه یک دادگستری شهرری و شمیرانات، مشاوره حقوقی تلفنی با وکیل، عریضه نویسی آنلاین با با تجربه ترین وکلای ایران، وکیل دادگستری خوب، مشاوره با وکیل دادگستری تهران، وکیل تهران فوری، مشاوره حقوقی فوری و ارزان، فوری ترین و ارزان ترین تنظیم دادخواست، مشاوره حقوقی با وکیل، مشاوره حقوقی تصویری، مشاوره حقوقی رایگان، مشاوره حقوقی آنلاین، مشاوره حقوقی شبانه روزی، مشاوره حقوقی فوری، پادکست ایرانی، پادکست فارسی، پادکست واقعی، پادکست رایگان، پادکست جدید، پادکست کیفری، پادکست حقوقی، خفاش شب، فرید بغلانی، فیلم اعدام محمد بیجه در پاکدشت، عکس خفاش شب، لحظه اعدام محمد بیجه، پادکست های جنایی، پادکست جنایی رایگان، پادکست جنایی جدید را با دادپویان دنبال کنید. ضمنا شما میتوانید از طنز حقوقی، کلیپ حقوقی، کلیپ کیفری، کلیپ جنایی، کلیپ قانونی، کلیپ قانون، رادیو حقوقی هم در قسمت رادیو استفاده کنید. امیر هاشمی مدیر سایت موسسه حقوقی دادپویان است. اینستاگرام حقوقی و اینستاگرام وکیل را هم دنبال کنید. استفاده از طنز هم موجب خوشحالی شما خواهد شد.
بدون دیدگاه