همه چیز راجع به خیار غبن

در این مقاله آشنا میشوید با: خیار غبن، شرط تحقق و مبدا ثبوت خيار غبن، اسباب سقوط خیار غبن و ویژگی خیار غبن. تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

خیار غبن چیست؟

خیار غبن (به فتح غين و سکون با تلفظ می گردد) یا توانایی برهم‌ زدن داد و ستد (اختیار بر هم زدن معامله) زیان‌‌ آور به دلیل غیر متعارف بودن قیمت است.

در اصطلاح حقوقی خیار غبن یعنی، زیان ناشی از عدم تعادل بین عوضین در زمان معامله که به زیان‌ دیده بعد از آگاهی به غبن، حق فسخ می‌دهد.

خیار غبن، از جمله خیارات نام برده شده در قانون مدنی است که امکان فسخ معامله را به شخصی که از معامله، زیان فاحش دیده است، می دهد. اعمال خیار غبن، تنها در عقود معوض، امکان پذیر است و زمان اعمال آن، بعد از آگاهی از ضرر، به صورت فوری می باشد. مغبون برای اعمال خیار، باید به دفاتر خدمات قضایی، مراجعه کرده و اظهارنامه خود را در خصوص اعمال خیار غبن، به ثبت برساند.

بر اساس قانون مدنی، در شرایطی که یکی از دو طرف معامله، از انعقاد معامله، دچار ضرر و زیان فاحشی شده که این ضرر، ناشی از عدم رعایت تعادل، بین عوضین معامله باشد، می تواند معامله را فسخ کند. به این شرایط، غبن در معامله گفته می شود که در این وضعیت، فسخ معامله از طریق اعمال خیار غبن، صورت می گیرد.

شرط تحقق و مبدا ثبوت خيار غبن

ثبوت خیار به غبن منوط به تحقق دو شرط است: يکى، جهل مغبون به قيمت واقعى در زمان عقد و ديگرى، کاهش يا افزايش قيمت فراتر از مقدار مسامحه عرفی در مثل آن. بنابر اين، با علم مغبون و يا تفاوت ناچيز در قيمت از نظر عرف، خیار غبن ثابت نمى‌شود.

برای تنظیم قرارداد، می توانید با وکیل قراردادها در تماس باشید.

در اين که آغاز ثبوت خیار غبن پس از آشکار شدن غبن است يا از زمان عقد، اختلاف است. اين اختلاف ناشى از آن است که آيا پيدايى غبن، شرط شرعى حدوث خیار است يا کاشف عقلى از ثبوت آن هنگام عقده بر مبناى نخست، آغاز ثبوت خیار غبن، پس از علم به غبن خواهد بود، برخلاف مبناى دوم که مبدا آن زمان عقد مى‌شود.

اسباب سقوط خیار غبن

شرط سقوط خیار، در ضمن عقد.

اگر در عقد بر فرض پيدايى غبن، سقوط خيار شرط شود، با آشکار شدن غبن، براى مغبون خیار ثابت نمى‌شود. البته در صورتى که هنگام شرط مرتبه‌اى از غبن مقصود باشد و عبارت عقد نيز آن را در بر گيرد، تنها با پيدايى آن مرتبه، خيار‌ ساقط مى‌شود.

بنابراين، در فرضى که يک دهم غبن مقصود بوده، ليکن يک پنجم آن آشکار شده است، خیار ساقط نمى‌شود. برخى شرط سقوط خیار در عقد را باطل و آن را موجب بطلان عقد دانسته‌اند.

اسقاط خیار پس از عقد.

اين اسقاط يا با آگاهى از غبن صورت مى‌گيرد يا با جهل به آن و در هر دو صورت يا در مقابل آن عوضى دريافت مى‌شود و يا اسقاط، مجانى خواهد بود. اسقاط با آگاهى از مرتبه غبن، خواه مجانى يا در مقابل دريافت عوض (به معناى مصالحه بر اسقاط در برابر عوض) موجب سقوط خیار مى‌شود.

همچنين اسقاط با جهل به مرتبه غبن با تصريح بر اسقاط خیار با پيدايى غبن در هر مرتبه‌اى که باشد، ليکن سقوط خيار غبن، با اسقاط آن قبل از آشکار شدن غبن و آگاهى از آن، به ويژه در فرض دريافت عوض در مقابل اسقاط، محل بحث است.

تصرف مغبون در مال.

اين تصرف يا پس از آشکار شدن غبن است و يا پيش از آن. در فرض اول، چنانچه بيانگر رضايت وى از معامله باشد موجب سقوط خیار مى‌شود. هم چنين، بنابر آن چه که به مشهور نسبت داده شده، تصرف قبل از آشکار شدن غبن اگر موجب خروج مال از ملک مغبون گردد. مانند آنکه آن را بفروشد، يا مانع بازگرداندن آن شود، مانند آنکه برده خريدارى شده را آزاد کند، موجب سقوط خيار است. ليکن ساير تصرفات قبل از آشکار شدن غبن موجب سقوط خیار نخواهد بود.

درباره تصرف تغيير دهنده عین مال، به نقصان يا به زياده و يا به مخلوط کردن با چيزى ديگر و نيز درباره تلف کالا و بهاى آن و تقسيم سبب تلف به آفت و اتلاف يکى از دو طرف معامله و يا به اتلاف اجنبى و احکام هر يک از شقوق، در کتب تفصيلى فقه مباحث زيادى مطرح گرديده که از حوزه فرهنگ خارج است.

برای مشاوره حقوقی با وکیل، می توانید با دفتر وکالت دادپویان در تماس باشید.

ویژگی خیار غبن

اولین ویژگی خیار غبن این است که تنها به یک طرف معامله تعلق ندارد. بلکه هر دو طرف می‌توانند از آن بهره مند شوند. البته در قانون خیاراتی عنوان شده است که تنها در مورد یک طرف معامله کاربرد دارد. لازم به ذکر است که این مورد اختیاری است و هر دو طرف معامله می‌توانند از آن استفاده نمایند.

این خیار تنها به عقد بیع تعلق ندارد. بلکه می توان از این خیار در عقود دیگر نیز استفاده کرد.

در عقود و معاملات معوض که در آن انتقال مال و تعهد طرفین صورت می‌گیرد، می‌توان از این خیار استفاده کرد. در صورتی که خیار غبن در عقود و معاملات غیر معوض هیچ گونه کاربردی ندارد.

در صورتی که غبن فاحش باشد، خیار غبن وجود دارد. با توجه به ماده قانون مدنی به غبنی که عرفا قابل نادیده گرفتن نباشد، غبن فاحش گفته می‌شود. لازم به ذکر است که غبن فاحش باید به گونه‌ای باشد که ضرر و زیان فاحش یکی از طرفین معامله را به دنبال داشته باشد. در چنین شرایطی طرف معامله متضرر خیار غبن خواهد داشت.

برای این که بتوان خیار غبن و ضرر در معامله را تشخیص داد، باید شرایط قرارداد به درستی مورد بررسی قرار گیرد.

در صورتی که برای یک قرارداد برای هر دو طرف معامله خیار غبن تعیین شده باشد. فروشنده و خریدار هر دو دارای اختیار فسخ یکسانی هستند.

در صورت هرگونه مشاوره حقوقی راجع به دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری می توانید با وکیل آنلاین یا وکلای پایه یک دادگستری موسسه حقوقی دادپویان در سریعترین زمان ممکن، مشاوره حقوقی تلفنی یا مشاوره حقوقی حضوری داشته باشید.

ضمن مشورت با وکیل پایه یک دادگستری، سوال حل نشده ای برای شما باقی نمیماند. ضمن اینکه مشاوره با وکیل کارکشته دادپویان، با بیش از سیزده سال تجربه حرفه ای در تمام زمینه های حقوقی و کیفری، تمام راهکارهای لازم را به شما ارائه میدهند و اگر نیازی به تنظیم لایحه، تنظیم شکواییه، تنظیم دادخواست یا تنظیم اظهارنامه شد، وکیل میتواند آنرا برای شما تنظیم نماید و یا در صورت لزوم، میتوانید با اعطای وکالت نامه به وکیل انلاین، صفر تا صد پرونده را برای شما انجام دهند. مشاوره حقوقی آنلاین بهترین روش جهت مشاوره با وکیل پایه یک است.

طراحی سایت موسسه حقوقی دادپویان به گونه ای است که در سریعترین زمان ممکن و به راحتی بتوانید از مشاوره حقوقی با وکیل استفاده کنید.

دادپویان حامی شما عزیزان و بهترین موسسه حقوقی است که با بیش از سیزده سال تجربه فعالیت های حقوقی و با بیش از سی وکیل پایه یک، به صورت تخصصی مشاوره حقوقی میدهد و وکالت میکند.

به عنوان مثال، چهار وکیل ملکی دارد که صرفا فعالیت و تمرکز خود را در حوزه دعاوی ملکی گذاشته اند. پنج وکیل اداره کار دارد که صرفا تمرکز آنها دعاوی اداره کار است و به همین منوال دعاوی دیگر.

در صورت تمایل میتوانید پادکست جنایی دادپویان را هم دنبال کنید. این پادکست روایت پرونده های جنایی ایرانی است که به موسسه حقوقی دادپویان ارجاع شده است.

مهم ترین مقالات حقوقی دادپویان شامل: طنز حقوقی، رادیو حقوقی، کلیپ حقوقی، پکیج حقوقی، بسته حقوقی، بیمه حقوقی، فیلم حقوقی است که میتوانید در سایت حقوقی دادپویان مطالعه نمایید.