همه چیز راجع به دفاع مشروع
در این مقاله آشنا میشوید با: همه چیز راجع به دفاع مشروع، مشروع بودن دفاع از دیگران، دلایل موجه جرم، دیه و خسارت دفاع مشروع، تشخیص محدوده دفاع مشروع، فرار در دفاع مشروع، احکام دفاع از نفس. تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
برای مشاوره در مورد دفاع مشروع، می توانید با وکیل آنلاین در ارتباط باشید.
تعریف دفاع مشروع
دفاع مشروع چیست؟ دفاع مشروع یا دفاع قانونی حقی است که حقوق کیفری برای اشخاص در مورد دفاع از خود یا افراد دیگر (در صورت نیاز به کمک) در هنگام حمله افراد دیگر قائل شده است. دفاع مشروع در جایی پدید می‌آید که به جز ارتکاب جرم هیچ راه دیگری برای دفع خطر ممکن نباشد. در این صورت مدافع نه تعقیب و مجازات می‌شود و نه ضامن خساراتی است که به بار می‌آورد.
دفاع مشروع اصلی پذیرفته در تمامی نظام‌های حقوقی است. هر چند در مورد منشا پیدایش این حق اختلافات زیادی وجود دارد ولی شرایط آن با اختلاف جزئی در تمامی نظام‌های حقوقی یکسان است.
دفاع مشروع در قانون
هر انسانی حق دارد در هنگام مواجه شدن با خطر به دفاع از جان، مال و ناموس خود و افرادی که دفاع از آنها بر وی واجب است، اقدام کند. این اقدام در اصطلاح دفاع مشروع نامیده می‌شود.
برای اثبات دفاع مشروع، می توانید با وکیل کیفری در تماس باشید.
به عبارت دیگر، دفاع مشروع حقی است قانونی كه شخص با توسل به آن می تواند در موقعيتی ضروری و با رفتاری به ظاهر مجرمانه، تجاوزی قريب الوقوع يا بالفعل و ناروا كه نفس، ناموس، عرض، آزادی تن و مال او يا ديگری را مورد تهديد قرارداده را دفع نمايد. البته در خصوص دفاع مشروع شرایط و خصوصیات و ویژگی هایی باید وجود داشته باشد تا عمل و دفاع موجه دانسته شده و مشمول مجازات نگردد.
شرایط دفاع مشروع
ضروری بودن
مشروعیت دفاع مستلزم آن است که ارتکاب اعمال مجرمانه در مقام دفاع، تنها وسیله ممکن برای دفع تجاوز باشد. بنابراین چنانچه دفاع کننده بتواند برای جان و مال و غیره، خود یا دیگری به مقامات عمومی مراجعه کند، توسل به دفاع مشروع ممکن نیست. بند ۳ ماده ۶۱ قانون مجازات اسلامی به همین موضوع اشاره کرده است: (توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملا ممکن نباشد و یا مداخله قوای مذکور در رفع تجاوز و خطر موثر نباشد.
متناسب بودن دفاع با خطر تجاوز
شخص مورد تعرض و تجاوز نباید در مقام دفاع مرتکب عملی شود که شدیدتر از خطر ناشی از تهدید حمله کننده باشد. این تناسب صریحا در بند ۱ ماده ۶۱ قید شده است، این بند بیان می‌کند: (عمل ارتکابی بیش از حد لازم نباشد.) بنابراین چنانچه فردی با مشت و لگد مورد تجاوز قرار گیرد نمی‌تواند برای دفع خطر به وسایلی مثل کارد و میله آهنی متوسل شود.
استفاده مدافع از آسان‌ترین وسیله نجات
هرچند تناسب بین تجاوز و خطر از ضروریات دفاع مشروع است، اما قانون‌گذار در سال ۷۰ جمله (عمل ارتکابی بیش از حد لازم نباشد.) را نیز اضافه کرده و بدین شکل خواسته تا بر ضرورت تناسب، تاکید کند. البته تشخیص این امر با دادگاه است که احراز کند چه مقدار از عمل ارتکابی برای دفاع مشروع لازم است.
ناتوانی دیگری از دفاع
تبصره ذیل ماده۶۱ می‌گوید: (وقتی دفاع از نفس یا ناموس و یا عرض و یا مال و یا آزادی تن دیگری جایز است که او ناتوان از دفاع بوده و نیاز به کمک داشته باشد.) بنابراین چنانچه کسی بخواهد از دیگری دفاع کند باید شخص اخیر خود به هیچ وجه قادر بر دفع تجاوز نباشد. در این زمینه باید گفت عدم توانایی باید حقیقی بوده و صرف نیاز به کمک نمی‌تواند مجوز دفع باشد بلکه ناتوانی از دفاع نیز باید احراز گردد.
شرایط مشروع بودن دفاع از دیگران
گاهی ممکن است شخصی برای دفاع از دیگران رفتار مجرمانه‌ای انجام بدهد. در صورتی می‌توان این دفاع را مشروع دانست که علاوه بر شرایط ذکر شده یکی از عوامل زیر نیز وجود داشته باشد:
دفاع شونده از نزدیکان دفاع کننده باشد.
مسئولیت دفاع از او (دفاع شونده) بر عهده دفاع کننده باشد.
دفاع شونده نتواند از خود دفاع کند.
دفاع شونده از دیگران تقاضای کمک کند یا در وضعیتی باشد که امکان کمک گرفتن از دیگران را نداشته باشد.
دلایل موجه جرم
عنوان مطرح شده تحت علل موجه جرم نیز بیان می‌گردد و به این معنا می‌باشد که تحت وجود شرایطی عمل انجام شده توسط فرد عنوان مجرمانه ندارد و اگر فرد مرتکب فعل مجرمانه بشود به علت وجود آن شرایط مجازات نخواهد شد.
برای دفاع مشروع، می توانید با وکیل کیفری در تماس باشید.
در واقع عمل ارتکابی فرد جرم می‌باشد ولی به صرف وقوع آن شرایط برای فرد مجازاتی وجود ندارد و دفاع مشروع در قانون ما جز دلایل موجه جرم محسوب می‌شود و نسبت به آن قوانینی وجود دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
دیه و خسارت دفاع مشروع
زمانی که فردی دچار دفاع مشروع شده باشد و این دفاع در دادگاه ثابت بشود، فرد دفاع کننده مجرم نیست و دفاع مشروع از علل موجه جرم محسوب می شود. این کار در قانون جرم به حساب می آید اما زمانی که برای دفاع مشروع باشد دیگر جرم نیست و فرد انجام دهنده هم مجرم نیست. با توجه به مواردی که گفتیم در نهایت در دفاع مشروع دیه نیز پرداخت نمی شود. یک استثنا وجود دارد و آن هم دفاع در مقابل تهاجم یک دیوانه است که دیه از طریق بیت المال پرداخت می شود.
تشخیص محدوده دفاع مشروع
در قانون جدیدی که در کشور تصویب شد و حق دفاع متهم به صلاحیت رسید. سوالی که برای بسیاری از کاربران به وجود می آید این است که آیا دفاع مشروع بدون محدودیت است؟ پاسخ به این سوال خیر است. طبق ماده 156 قانون مجازات اسلامی در ایران هر زمان شخصی برای دفاع از جان، نفس، مال و ناموس خود در مقابل آسیب و خطر با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که بر اساس قانون جرم به حساب می آید، تحت تعقیب قرار نمی گیرد و مجازات نمی شود.
فرار در دفاع مشروع
فرار در قانون مجازات اسلامی به این صورت است که زمانی که فرد ایستادگی و توان در مقابل تجاوز کننده را نداشته باشد پس فرار را باید جایز ببینید و با فرار کردن حملات و خطرها را دفع کند.
فرار واجب: زمانی که فرد توان مقابله را نداشته باشد و استفاده از زور ممکن نباشد، اما بتواند بدون دردسر و سختی فرار کند.
برای مشاوره دفاع مشروع، می توانید با وکیل دفاع مشروع در تماس باشید.
فرار جایز: زمانی که در شرایطی هستید، هم قدرت دفاع دارید و هم می توانید فرار کنید اما فرار نیز به اندازه حمله برای شما تهدید کننده و خطرناک باشد، همانگونه که دفاع خطر دارد.
فرار حرام: فرار زمانی حرام و دفاع واجب است که فرد زمانی که فرار کند، باعث شود فردی که در خطر است مجبور به تحمل سختی و درد و رنج شود. مانند زمانی که با کمی دفاع هرچند خطرناک بتوانید ناموس خود را از خطر تجاوز به دور نگه دارید.
دفاع مشروع در قتل چست؟
در قانون آمده است که هر انسان این حق را دارد که در مواقع خطر از خود دفاع کند و اگر از سوی فردی دیگر در معرض خطر مرگ یا تجاوز قرار داشته باشد می‌تواند برای نجات خود اقدامی را انجام دهد. حال اگر این فرد در راه نجات خود به فرد مجرم آسیبی وارد کند و یا به صورت اتفاقی وی را به قتل برساند قانون آن را دفاع مشروع دانسته و تحت برخی شرایط خاص برای فرد مجازاتی در نظر نخواهد گرفت.
احکام دفاع از نفس و مانند آن
۱- در تمام آنچه ذکر شد بنابر احتیاط (واجب) باید از مرتبه پایین‌تر اقدام به دفاع کند و به مرتبه شدیدتر از آن برسد، پس اگر با آگاه نمودن و یک نوع اخطار، مانند اح‌اح نمودن مثلا، دفع می‌شود باید همان را انجام دهد. و اگر جز با داد زدن و تهدید ترس‌آور، دفع نمی‌شود باید همین کار را انجام داده و به آن اکتفا نماید.
و اگر به جز با دست دفع نمی‌شود باید به آن اکتفا نماید و اگر با عصا دفع می‌شود به آن اکتفا نماید و اگر با شمشیر دفع می‌شود، درصورتی‌که دفع او، با ایجاد جراحت در او ممکن باشد باید به همان اکتفا نماید. و اگر دفع او جز با کشتن ممکن نیست به هر وسیله کشنده، (قتل او) جایز است.
و البته مراعات ترتیب در صورتی واجب است که ممکن باشد و فرصت داشته باشد و ترسی از غلبه مهاجم نباشد، بلکه اگر با رعایت ترتیب، ترس فوت وقت و غلبه دزد باشد، (رعایت ترتیب) واجب نیست و توسل به چیزی که قطعا او را دفع می‌نماید جایز است.
۲- اگر (مدافع) از حد لازم تجاوز نکند و بر مهاجم نقص مالی یا بدنی یا قتل واقع شود، هدر می‌باشد و ضمانی بر فاعل نیست. و اگر از آن حدی که به نظر خودش، و واقعا در دفع او کافی است تجاوز کند، بنابر احتیاط (واجب) ضامن می‌باشد.
۳- اگر از طرف مهاجم، چه به مباشرت یا به تسبیب، نقصی بر مدافع واقع شود، (مهاجم) ضامن جرح یا قتل یا مال و مانند آن می‌باشد.
۴- اگر بر او هجوم آورد که او را به قتل برساند یا بر حریمش هجوم کند، واجب است دفاع نماید ولو اینکه بداند که کشته می‌شود، چه رسد به اینکه کمتر از کشته شدن باشد، و چه رسد به اینکه گمان یا احتمال (کشته شدن) بدهد. و اما (در مورد) مال، واجب نمی‌باشد، بلکه احتیاط (واجب) آن است که در صورت احتمال قتل، چه رسد به اینکه آن را بداند، تسلیم شود.
۵- اگر با فرار و مانند آن خلاصی از کشتار ممکن باشد احتیاط (واجب) آن است که با فرار تخلص پیدا کند، بنابراین اگر به حریم او هجوم آورد و به یک نحوی غیر از کشتار، خلاصی ممکن باشد، احتیاط (واجب) تخلص به همان نحو است.
بدون دیدگاه